Heb ik thuis een piano nodig als ik les volg?

Nieuwe pianoleerlingen hebben vaak vragen over een piano. Is het nodig om een piano thuis te hebben? Wat voor piano moet dat zijn? Is een keyboard voldoende? Wat is het verschil tussen een digitale en een akoestische piano? Hoe vermijd ik hinder voor buren/huisgenoten? Waar koop ik dat en wat moet dat kosten? Waar zet ik mijn piano best? In deze tekst probeer ik op deze vragen een antwoord te formuleren vanuit mijn visie en ervaringen.

EDIT: de blogtekst werd wat langer dan ik gedacht had. Wil je graag de samenvatting? Scroll dan door naar helemaal onderaan, die vind je daar in 6 korte(re) puntjes.

Heb ik die piano nodig?

Allereerst: ja het is nodig dat je (thuis) over een piano beschikt waarop je regelmatig kan oefenen. Piano spelen leer je door te doen. In de les krijg je nieuwe input aangereikt: nieuwe theorie, nieuwe speeltechnieken, verbeteringen aan je houding, suggesties voor interpretatie, … Tijdens de les zorg ik ervoor dat je deze dingen wel begrijpt, maar je moet ze je ook eigen maken. En dat kan alleen maar door regelmatig te doen. "Regelmatig" is in een ideaal scenario "dagelijks". Al kan er natuurlijk altijd wel eens een dag zijn dat het echt niet lukt om tijd te maken voor de piano. Maar over het algemeen geldt dus: beter dagelijks een kortere oefensessie dan eens per week een lange. Moet je dan per se thuis zelf een piano hebben? Best wel, want zo is de kans op regelmatig oefenen het grootst aangezien het instrument altijd beschikbaar is voor je. Maar stel nu dat je dochter/zoon net begint met pianoles en na schooltijd dagelijks door grootouders opgevangen wordt die thuis een piano hebben en zij/hij daar ook nog eens in het weekend regelmatig op bezoek gaat, dan kan uiteraard mits wat planning de piano bij de grootouders wel volstaan.

Wat voor piano moet dat dan zijn?

Kort genomen bestaan er 3 types piano's: een digitale piano, een akoestische piano en een hybride piano.

Een digitale piano is het meest compact, heeft weinig onderhoud nodig en is meestal goedkoper in aankoop. Je moet er enkel voor zorgen dat er een stopcontact in de buurt is (of een lange verlengkabel) en dat je het klavier stofvrij houdt door er bijvoorbeeld een doek of hoes over te leggen wanneer er niet op gespeeld wordt. Bijkomend voordeel: je kan met hoofdtelefoon spelen, zodat je zelfs midden in de nacht kan oefenen. Maar er zijn ook enkele nadelen: de klank van een digitale piano is niet hetzelfde als die van een akoestische. Er zijn geen snaren en hamers (vandaar het geringe onderhoud), maar digitale samples die wel in de buurt komen van een akoestische piano, maar die toch niet kunnen evenaren. Ook is de aanslaggevoeligheid meestal een pak lichter dan die van een akoestische piano, doordat een digitale piano vaak kunststof toetsen heeft en geen mechaniek, terwijl dit bij een akoestische piano houten toetsen zijn met een hele speelmechaniek verbonden aan die toetsen. Je vingers moeten dus wat harder werken op een akoestische piano en zijn dit mogelijks niet gewoon als je thuis op een digitale oefent. Ik hoor ook quasi onmiddellijk aan het pedaalgebruik of een leerling thuis op een digitaal of akoestisch instrument speelt. Doordat de resonantie op een akoestische piano "echt" is en op een digitale een sample, werkt dit toch net iets anders.

Een akoestische piano bestaat in de vorm van een buffetpiano (rechtopstaand, tegen de muur) en een vleugelpiano (die grote piano met een klep die je kan open zetten). Deze piano's hebben dus hamers en snaren, en nog heel wat andere onderdelen uiteraard. De geluidstrillingen worden opgewekt door de hamer die tegen de snaar slaat en niet door een sample. De piano gaat daardoor een voller geluid krijgen, dat de meeste mensen mooier vinden. Het gevoel in je vingers gaat ook anders zijn doordat je de toets en de mechaniek erachter ook "voelt" als je speelt. Een akoestische piano "leeft" meer en biedt meer mogelijkheden voor een muzikale interpretatie. Maar al deze mooie klanken hebben ook nadelen. Een akoestische piano is groter dan een digitale en vraagt wel wat onderhoud. Zo moet die minstens eens per jaar gestemd worden en zoek je best ook een plek in huis waar temperatuur en luchtvochtigheid min of meer constant zijn, dus bijvoorbeeld niet in direct zonlicht of naast een raam dat altijd openstaat. Want hout reageert op veranderingen hierin, waardoor je piano sneller kan ontstemmen en de levensduur van je piano ook afneemt. Het geluid van een akoestische piano draagt ook verder dan dat van een digitale piano. Trillingen worden vaak ook via muren en vloeren doorgegeven, waardoor het hele huis en vaak ook de buren mee kunnen genieten.

Wat met huisgenoten en buren die me horen spelen?

Er zijn wel enkele truukjes die kunnen helpen om de "geluidshinder" van een akoestische piano te beperken. Zet de piano bijvoorbeeld tegen een binnenmuur, en niet tegen de gemeenschappelijke muur met de buren. Een tapijt onder de piano kan ook helpen, en/of een deken over de klankkast. Er bestaan ook dopjes/schoteltjes die de trillingen dempen, om onder de wieltjes van een piano te leggen. Bij een buffetpiano kan je eventueel ook isomo-platen tussen de piano en de muur steken. En denk na over de inrichting van de ruimte waarin de piano staat. Ga op zoek naar materialen die trillingen dempen in plaats van ze te versterken. Denk bijvoorbeeld aan gordijnen voor de ramen, kussens in zetels of stoelen, een boekenkast waarin de boeken een beetje rommelig en onregelmatig naast elkaar staan in plaats van netjes op een rij. En vooral: spreek met je huisgenoten en/of buren. Wie weet genieten ze stiekem wel van je vorderingen op piano en horen ze je graag spelen. Of zijn ze nooit thuis op de momenten waarop jij oefent en kan je ongegeneerd spelen.

Het beste van twee werelden!

Een hybride piano, ook wel bekend als silent piano, is een mix van een akoestische en digitale piano. Het is een volwaardige akoestische piano, maar met een ingebouwde module die je ook de mogelijkheid geeft om digitaal te oefenen. Kort gesteld: een van de pedalen heeft een mechanisme dat ervoor zorgt dat de hamers gestopt worden vlak voor ze de snaren raken. Via een ingebouwde digitale module waarop je een hoofdtelefoon kan aansluiten, kan je dan digitaal spelen op een akoestisch instrument en komt de klank enkel nog via je hoofdtelefoon. Je hebt alle voordelen van een akoestisch instrument want je kan er ook zonder hoofdtelefoon op spelen, maar dus ook het nadeel van onderhoud en het zoeken naar een goede plek in huis wat betreft temperatuur en luchtvochtigheid. Nog een nadeel: de prijs. Deze piano's zijn duurder dan een "gewone" akoestische piano. Je kan zo'n silent piano aankopen, maar je kan ook een silent module laten inbouwen in een piano die je al hebt.

Maar ik vond nog een keyboard op zolder...

Een keyboard is geen piano. Vaak zijn er minder toetsen dan bij een piano, en deze zijn meestal ook niet aanslaggevoelig (je kan er niet luider of stiller op spelen). De toetsen zijn vaak ook smaller, waardoor je vingers zich moeten aanpassen als je op een piano speelt, wat erg lastig is aangezien piano spelen voor een groot stuk ook beroep doet op je tastzin. De klank is meestal niet zo mooi als die van een piano (maar hierin ben ik uiteraard erg subjectief 😉). Als je piano wil leren spelen, raad ik het gebruik van een keyboard dus heel sterk af.

Wat kost dat?

Een piano is een investering. Digitale instapmodellen vind je vaak aan een haalbare prijs, maar daarop ga je ook snel 'uitgespeeld' zijn. Hoe langer je speelt, hoe meer je je bewust gaat zijn van de klankmogelijkheden van een piano. En die zijn er bij een digitaal instrument minder dan bij een akoestisch. Ook veroudert digitaal snel, net als computers. Er zijn constant nieuwe evoluties en nieuwe technieken om digitale piano's te verbeteren. Dat is op zich heel positief, maar zorgt er wel voor dat de waarde van de digitale piano snel vermindert. Akoestische piano's verliezen hun waarde veel minder snel. De bouwtechnieken gaan al heel lang mee en er zijn weinig grote ontwikkelingen geweest in de laatste 100 jaar. Als je je piano goed onderhoudt (dat wil zeggen: een goede plaats met constante temperatuur en luchtvochtigheid, en minstens één stembeurt per jaar), kan je piano jarenlang meegaan en spelen je kleinkinderen er mogelijks ook nog op. Moest je de piano toch willen wegdoen gaat de doorverkoopwaarde hoger zijn dan die van een digitaal instrument.

Waar koop je een piano? Er zijn heel wat pianohandelaren die mooie instrumenten aanbieden. Veel handelaren doen ook in tweedehandsinstrumenten, die ze dan eerst zelf terug in orde zetten vooraleer ze door te verkopen. Op die manier worden de instrumenten vaak ook met garantie verkocht. Je kan uiteraard ook zelf op de tweedehandsmarkt op zoek gaan, maar kijk dan wel zelf goed na of de piano die je koopt nog in goede staat is of vraag iemand mee die daar kennis van heeft (bijvoorbeeld een pianostemmer). Als je prijzen gaat vergelijken, hou er dan rekening mee dat piano's die je via een pianohandelaar koopt vaak met een gratis levering en gratis eerste stembeurt komen en nog onder garantie vallen. Als je zelf tweedehands koopt, moet je meestal nog voor transport en een stembeurt zorgen en is er ook geen sprake van garantie.

Veel winkels bieden ook huurkoopformules aan, zowel voor digitale als voor akoestische piano's. Je huurt dan voor een bepaalde periode een piano, en nadien krijg je de vraag of je de piano wil aankopen. Indien niet heb je enkel huurgeld betaald. Maar als je wel tot aankoop overgaat, kan je vaak (een deel van) het huurgeld in mindering brengen van de aankoopprijs. De voorwaarden verschillen wat van winkel tot winkel, dus je informeert je best goed. Als je meteen beslist om een instrument aan te kopen, krijg je vaak wel extra korting maar moet je dus wel het volledige bedrag in één keer betalen.

De samenvatting graag!

Om een lang verhaal kort te maken: hieronder mijn advies over een geschikte piano. Iedere situatie is anders, vandaar dat het nogal uitgebreid is.

• Je hebt een piano nodig als je pianoles volgt. Bij voorkeur een instrument bij je thuis om je oefenkansen te vergroten, maar als je heel regelmatig kan gaan oefenen bij grootouders, buren, … en dit ook goed kan plannen, is dat ook een werkbaar alternatief.
• Als je de ruimte en mogelijkheden hebt, investeer dan in een akoestische piano. Je speelplezier gaat alleen maar toenemen naarmate je alle mogelijkheden van je instrument gaat ontdekken. En in het geval dat je de piano toch niet meer wil, ligt de doorverkoopwaarde hoger dan bij een digitale piano.
• Wanneer geluidshinder een probleem is, bekijk dan of de tips hierboven voldoende zijn om die te beperken. Indien niet, overweeg een hybride piano of laat een silent module inbouwen in je piano.
• In geval je niet zeker weet of zoon/dochterlief de pianolessen gaat blijven volhouden, kan je de huurkoopformule overwegen. In het ergste geval ben je dan enkele maanden huur kwijt.
• Ook als het financiële luik doorweegt, kan een huurkoop een oplossing zijn om de betaling te kunnen spreiden. Maar informeer dan zeker ook eens bij je bank welke mogelijkheden zij je kunnen aanbieden om de betaling te spreiden.
• Heb je weinig plaats in huis of wil je een compact instrument dat je makkelijk kan verhuizen? In dat geval is een digitale piano wel een goede optie. Al zijn er dan wel de beperkingen op vlak van klankkwaliteit en speelcomfort.

Heb je nog vragen over de aankoop van een piano, of bekijk je graag samen met mij welke mogelijkheden er in jouw situatie zijn? Spreek er me dan zeker over aan tijdens de les! Een geschikt instrument thuis is immers een heel belangrijke factor als je piano wil leren spelen.